Zorgen voor paarden met fysieke problemen, beperkingen of pijn

[Wendela]

Ik ben weer wat actiever in de dagboeken aan het lezen en kom best wat forumpaarden tegen met fysieke problemen (kreupel, arthrose, pijn, darmproblemen, etc). Waarschijnlijk is dat niet toevallig want ik heb zelf ook zo'n paard

Aangezien Ab al vanaf het moment dat hij 15 jaar geleden bij mij kwam een brokkenmaker is en de laatste 5 jaar ook echt een zorgenkindje is geworden, heb ik inmiddels wat ervaring opgebouwd op dit gebied.

Overigens heb ik geen negatief oordeel over "zorgenkindjes". Ik weet niet of ik het zo kan verwoorden dat het duidelijk is voor iedereen, maar mijn liefde voor Ab blijft even groot, het is absoluut niet zo dat ik van hem af wil of van de zorg afwil. Dus mijn insteek in dit topic is gewoon het delen van ervaringen, niet om te klagen over "hoe zwaar het wel niet is".

Nu staat Ab momenteel in een hechte kudde, waar ook een paar oudere paarden en een paar zorgenkindjes staan. Dit heeft me de laatste tijd erg aan het denken gezet over "gezondheid". Ik observeer de paarden vaak en dit zet me aan het denken. Zo zijn er paarden die (volgens mij!) fysiek niet gezond zijn, maar wel gelukkig. En andersom. Er zijn paarden die door (?) hun beperking uit de groep liggen en er zijn paarden die ondanks/dankzij hun beperking gesteund worden door de groep. Etc.

Ik zou het interessant vinden om jullie visie hierop ook te horen en om ervaringen te delen.

Zo denk ik vaak na over de volgende vragen (zonder de antwoorden te hebben hoor):

-Hoe zie je of een paard pijn heeft? Dit lijkt per paard zo verschillend te zijn.
-In hoeverre heeft een paard last van deze pijn?
-Hoe zie je of een paard gelukkig is? Wat is een paardwaardig bestaan en wanneer neem je de beslissing dat het afgelopen is?
-Wat is gezondheid? Kan een paard (of een mens) eigenlijk wel perfect gezond zijn?
-Hoe meer ik leer over voeding en darmen, hoe moeilijker het wordt om een/mijn paard goed te voeren. Hoeveel weet ik eigenlijk nog niet op andere (fysieke) vlakken?
-In hoeverre beinvloeden mijn zorgen over fysieke gezondheid mijn paard en de relatie tussen ons?
-Wat gaat er voor, fysieke gezondheid of mentale gezondheid? Hoe maak ik keuzes hierin?
-Welke rol speelt de kudde in het omgaan met fysieke beperkingen bij kuddeleden, hoe gaan ze hier mee om onderling?

Ik ben benieuwd naar jullie visie, jullie ervaringen, jullie gevoelens en gedachtes over jullie zorgenkindjes.

[senta]

Goed initiatief Wendela! Het zijn allemaal heel herkenbare vragen nu wij ook beland zijn in deze categorie. En ik denk voor iedereen eigenlijk wel relvant. Vragen als bestaat volledig gezond wel, de verhouding tussen fysiek en mentaal gezond, wanneer is je paard tevreden/gelukkig gaan eigenlijk iedereen wel aan.

Ik loop er zelf op het moment tegenaan dat ik het lastig vind om te zien of Moon pijn heeft of niet. Hij is introvert, laat sowieso in zijn gedrag niet heel duidelijk zien hoe hij zich voelt. Waar ik op let zijn gedragsveranderingen. Trekt hij zich terug in de kudde, is hij emotioneel sneller uit balans, sneller onzeker? Naast natuurlijk duidelijke signalen als kreupel lopen. Maar die veranderingen zijn vaak klein. Op het moment vind ik hem een tevreden indruk maken en waar ik dat op baseer is dat hij rustig graast, geen mot heeft met kuddegenoten, soms groomt of rustig speelt en slaapt in de groep. En hij komt voor zichzelf op als hij van bepaald gedrag an een kuddegenoot niet gediend is. Als ik naar hem toe kom staan zijn oren naar voren en heeft hij een open tevreden blik en ontspannen lippen. Betekent dat dat hij weinig pijn heeft? Ik weet het niet maar ik verbind er de conclusie aan dat als hij pijn heeft het hem niet erg stoort of verontrust.

[Dyonne]

Vrees dat ik een ervaringsdeskundige ben... maar het is moeilijk om het echt goed te lezen.

Pijn is soms te zien, maar bij chronische klachten sluipt het er vaak heel langzaam in.
Zo zei ik tegen mijn dierenarts. Ja Maybel is heel rustig in de kudde, dus staprust komt wel goed. Ik dacht dat ze gewoon relaxter was geworden door de rust in de kudde. Pas met de pijnstillers kwam mijn oude Maybel weer tevoorschijn, die echt weleens gekke sprintjes trok. In de tijd van regelmatige kliniekbezoeken heb ik dat tweemaal gezien. 1x na een behandeling en 1x per de zware pijnstillers.
Als een dier iets van pijn laat zien, al is het maar minimaal heeft hij er last van. Een vluchtdier laat liever geen pijn zien.
Gelukkig heeft wel veel te maken of een paard zijn oorspronkelijke karakter nog kan laten zien. Toen het met Carwyn minder ging was hij meer op zichzelf. Maybel zonderde zich soms zelfs af van de kudde.
Als ik weet dat het niet meer goed komt dan is de beslissing voor mij denk best snel genomen. Klinkt hard, maar een pony zien aftakelen is het laatste dat ik wil. Bij Maybel ging het allemaal veel harder dan verwacht. Binnen een maand na de diagnose liet ik haar gaan. Toen de diagnose werd gesteld zag je van buitenaf nog weinig aan haar.
Paardwaardig is voor mij minimaal stap, draf en galop wanneer het dier wil, geen kreupelheid. Dit geld voor chronisch natuurlijk. Als iets tijdelijk is kan het helaas wel even minder zijn, maar dan moet er wel uitzicht op herstel zijn.

Gezondheid is wel een lastiger begrip. Want je kunt altijd weleens iets zien natuurlijk. Hoe meer je gericht bent op gezondheid, hoe meer je op gaat vallen. Qua darmen mag ik bij de pony's niet klagen. Maar op beweging valt mij nu heel veel op door alle ervaringen.

Mijn relatie was sterker dan ooit in de zware tijd met Maybel. Al mijn tijd ging naar haar.

Ik weet niet of je in fysiek en mentale gezondheid veel keuzes moet maken, dat gaat samen.
Zo heb ik altijd tegen mijn dierenarts gezegd dat behandeling etc. prima is, maar niet als er bijvoorbeeld boxrust aan vast zit.

Hier maar een kleine kudde. Mijn ervaring is dat ze iets laten gebeuren. Tijdens Maybel haar periode heeft geen ander geprobeerd leiderschap over te nemen.

[marion]

Interessant topic, maar moeilijke vragen
Inmiddels hebben wij hier een aantal oudere paarden staan, die vanwege heel verschillende redenen met pensioen zijn. Niet allemaal van onszelf hoor.
Ze gaan allemaal mee in de kudde, maar één merrietje heeft daar wel moeite mee, om genoeg hooi te bemachtigen. En dat heeft mn met haar introverte en zachte karakter te maken.
Lichamelijk zie je niet altijd direct wat, dus lastig in te schatten in hoeverre ze er werkelijk last van hebben. Ik denk wel dat het makkelijker is als je het paard ook hebt gekend toen het nog gezond en zonder gebreken was. Dan ken je het gedrag wat daar bij hoorde, en kun je vergelijken.
Ik vind het belangrijk dat ze zich staande kunnen houden in de kudde, dat ze geaccepteerd worden door de andere paarden en hun rust kunnen vinden. Wat aanpassingen, zoals qua voerhoeveelheid, daar ontkom je niet aan, en is oké.
Maar verder is heel veel afhankelijk van het karakter van het paard. En ook van de eigenaar. Mijn Morris is op en top kuddeleider, regelt graag en veel. Ik zou het niet aan kunnen zien als hij dat door fysieke beperkingen niet meer zou kunnen. Ik denk ook dat hij dat zelf niet aan kan. Maar wellicht heb ik het nu mis, en kan hij daar tzt in berusten, dan is het prima. Ik denk dat je bij het ene paard eerder zegt dat het genoeg is geweest dan bij het andere paard. Fysieke en mentale gezondheid hebben alles met elkaar te maken, en kunnen voor mij beide redenen zijn om er een punt achter te zetten.

[lila]

Interessant Wendela....zit momenteel ook met zo'n zorgenkind, althans, dat zijn nu mijn woorden want zo ziet hij zichzelf (volgens mij) en de kudde (ook volgens mij) hem niet .
Hij heeft een blessure aan zijn tussenpees. En dat is inmiddels anatomisch gezien zo goed als mogelijk herstelt, maar qua beweging (nog) verre van. In de stap geen zichtbaar probleem. Bovendien is hij met het riante voerbeleid op stal (24/7 beschikking over voordroog) echt te dik. De DA vind hem (en veel andere paarden met een blik op de kudde) serieus te zwaar. Voor de belasting van zijn pees en de prognose mbt belasting onder de man op de middellange termijn is dat overgewicht niet gunstig. Hij is 13.
Heeft hij er last van? Zo te zien 123 niet. Maar....dat linker achtervoetje geeft hij me liever niet. Dus wel pijn...of pijn gehad. Gevoeligheid bij aanraken merk ik niets van, maar ja...een prooidier laat dat als het even kan natuurlijk ook niet zien. Van de week was de DA er weer voor een scan en moest ik hem laten draven aan de longeerlijn. Dat hadden we maanden niet gedaan. Toen ik dat zag kon het niet anders dan dat draven hem wel pijn doet. Maar zijn oortjes bleven naar voren....
Ik las het verhaal van een veulen met veulenziekte....die met een totaal verwoeste kogel weliswaar vaak lag, maar ook vrolijk door de wei dartelde, dus die blijheid...wat zegt me dat?
Mijn dilemma is nu: moet ik hem uit zijn vertrouwde kudde halen op zoek naar een plek waar hij dunner wordt? Met oog op wat? Moet ik het zo laten, en accepteren dat ik nu een te dikke hamster heb waar ik af en toe een stapritje op kan maken? Maar die wel in deze kudde en op deze plek zijn thuis heeft? Zijn kudde behandeld hem als altijd. Ik zie daarin niks anders dan anders. Dat vind ik wel het beste signaal.
Ik neig dus ontzettend naar het laatste. Immers; hij is niet bezig met "te dik" zijn. Of met ongemak in zijn linkerachterbeen. Noch met het feit dat ik niet meer echt kan rijden, duinritjes kan maken, les kan nemen. Hij is gewoon zichzelf. En vind het fijn als ik kom en zijn broodje met glucobalans breng, of hem even poets of even samen wandel over de baan. En is ook weer tevreden als hij weer naar zijn vrienden mag . Sielughe (bb) indruk maakt hij echt niet. Als de groep hem zou verstoten, dan is dat voor mij een belangrijk signaal...dat zou voor mij een definitief besluit betekenen. Maar misschien ben ik dan wel veel te laat...

[Wendela]

Fijn dat er veel herkenning is. Fijn om met jullie te kunnen delen

Ik zal later nog even inhoudelijk reageren!

[somokkele]

Hier ook een ervaringsdeskundige, weliswaar niet met Sjakebeest, maar wel met mijn vorige paard BJ.

Hoe zie je of een paard pijn heeft? Dit lijkt per paard zo verschillend te zijn. BJ heeft nooit echt pijn laten zien (behalve de dag dat ik hem in liet slapen, toen stond hij op 3 benen). Wat hij wel heeft laten zien is nukkig gedrag, veel oren in zijn nek, bijten voeten optillen en niet willen lopen. Achteraf, makkelijk praten natuurlijk , denk ik dat hij pijn heeft gehad vanaf het moment dat hij bij mij is gekomen. Toen dacht ik dat hij zo was geworden doordat hij hoog in de sport had gelopen. Uiteindelijk werd hij naar mij en ook naar andere mensen toe wel vriendelijker maar onder het zadel wilde hij niet echt blij lopen. Hij deed het wel.....maar liever niet. Ooit dacht ik dat hij liever lui als moe was, maar ook nu denk ik aan pijn.

-In hoeverre heeft een paard last van deze pijn?
Moeilijk zeggen, ze kunnen nog steeds niet praten. Ik denk dat het altijd een beperking is, de vraag is hoeveel.
-Hoe zie je of een paard gelukkig is? Wat is een paardwaardig bestaan en wanneer neem je de beslissing dat het afgelopen is?
Ik heb BJ door laten lichten, waaruit bleek dat hij in zijn hele hals behoorlijk artrose had zitten, zijn si en beide achterknieen (ooit geopereerd aan ocd) volledig stuk waren. Daarnaast had hij hoge overhoef in zijn voorvoeten. Dat het paard liep zoals hij liep was onbegrijpelijk, hij had eigenlijk niet meer moeten kunnen lopen. Een eyeopener is geweest dat mijn altijd stoere en sterke ruin, altijd en overal de onbetwiste leider, in een nieuwe groep volledig tegen de grond gewerkt werd door de jonge ruinen. Toen is er bij mij een knop omgegaan heb ik het hem comfortabel gemaakt om hem zo nog een laatste mooie zomer te geven. Weer terug gezet in zijn eigen oude kudde waar hij gewoon weer als leider binnen kwam. Dit is zo gebleven tot hij op een dag op 3 benen in het land stond, wetend wat hij verder mankeerde, was dit voor mij het moment dat ik de beslissing maakte hem te laten gaan. Had hij dit niet gehad, had hij een week later naar de slager gegaan, de afspraak was al gemaakt . Ik wilde mijn trotse eigengereide sterke man niet zien aftakelen.
-Wat is gezondheid? Kan een paard (of een mens) eigenlijk wel perfect gezond zijn?
Nee, ik denk het niet, er zal altijd iets zijn, hoe klein ook
-Hoe meer ik leer over voeding en darmen, hoe moeilijker het wordt om een/mijn paard goed te voeren. Hoeveel weet ik eigenlijk nog niet op andere (fysieke) vlakken?
Veel, als ik alles zou weten had ik een goedlopende kliniek gehad, en zelfs dan blijft alles zich doorontwikkelen
-In hoeverre beinvloeden mijn zorgen over fysieke gezondheid mijn paard en de relatie tussen ons?
Niet, ik heb altijd geprobeerd te kijken wat hij wel of niet aan kon. Maar ben wel altijd aan de slag gegaan met wat hij kon en waar hij plezier in had. Heb niet het idee dat de zorgen om hem de relatie beinvloed hebben.
-Wat gaat er voor, fysieke gezondheid of mentale gezondheid? Hoe maak ik keuzes hierin? Geen van beide gaat voor, het gaat om het samenspel. Fysiek trainen kan ook voor een paard met een probleem wel degelijk leuk en fijn zijn. Tenzij je over zijn grenzen heen gaat, dan doet het zeer. Het enige wat ik nooit meer zal doen vanwege zijn mentale gezondheid is een half jaar boxrust. Maar verder, er zijn zoveel mogelijkheden en verschillende trainingen.
-Welke rol speelt de kudde in het omgaan met fysieke beperkingen bij kuddeleden, hoe gaan ze hier mee om onderling?
Ik ken het alleen vanuit hoe het bij ons in de kudde was. BJ heeft daar in betere tijden de dienst heel rap uitgemaakt, daar is nooit meer aan getornd. In deze kudde kwamen overigens geen nieuwe paarden meer. Ik heb meer het idee dat het met status te maken heeft. Kunnen ze fysiek echt niet meer bijbenen, dan houdt het gewoon op. Dat het een status is die ze opgebouwd hebben heb ik ondermeer ondervonden nadat hij in de 'nieuwe' kudde niet meer mee kon komen.

[lila]

Interessant actueel voorbeeld...Totilas die linksachter af en toe onregelmatig toont tijdens de Grand Prix landenwedstrijd nog bijna 76% scoort in Aken. Ze hebben hem niettemin teruggetrokken uit de wedstrijd en zorgvuldig onderzocht, blijkt na MRI dat hij een botontsteking heeft in zijn hoef.
Dit is een topsportpaard, maar wat ik ermee wil zeggen is: als ik een botonsteking heb...dan lig ik met mijn voet omhoog omdat ik, wanneer ik pijn voel, me aanpas. Onze trouwe paarden, die doen hun best om gewoon te doen wat wij van ze vragen...
Een vraag kan ook zijn: van welk kader gaan we uit...de onze of de hunne? Paarden zijn vaak zo keihard voor zichzelf.

[Rianne]

Jep, hier ook een ervaringsdeskundige...

Bij Casindy herken ik pijn door doffe 'dikke' ogen (in plaats van groot en alert), in meer of mindere mate lusteloos. En met haar darmproblemen biedt ze vaak haar buik aan, zodat ik haar daar kan aaien. "Last" van de pijn, dat vind ik moeilijk te zeggen. Soms wel, duidelijk. Dan maakt ze echt een heel tamme, sneue indruk en wil ze helemaal niks. Maar soms dan is ze ook 'gewoon' lusteloos, maar wil ze wel gewoon samen zijn en tutten, poetsen of rustig rechtuit wandelen.

Ook of een paard gelukkig is vind ik maar lastig te zien. Mede doordat ik er zelf niet 24/7 ben. Ik ga wat dat betreft maar op mijn gevoel af. En op wat 'normaal' is. Is ze rustig in de kudde (niet jagen of steeds verdedigen)? Is ze 'normaal' aanwezig (dus niet bij elke voorbijganger om aandacht schreeuwen of juist introvert in een hoekje)? Zijn haar eet-behoeften voldoende bevredigd of heeft ze vaak stress vanwege honger of voedseltekort? Ik heb het nu specifiek over Casin natuurlijk... Die staat nu apart van de kudde, is veel 'op zichzelf' en heeft ook veel trek omdat ze zo weinig mag eten door slechte darmperistaltiek. Het ene paard is er ook heel duidelijk in (echt 'zielig' en zichtbaar slecht in zijn vel) en de ander heel subtiel.

En wat betreft fysieke en mentale gezondheid, dat gaat denk ik een beetje samen... Veel fysiek ongemak leidt tot mentaal ongemak (ofzo), omdat je er stress van ervaart (denk ik). Met Casin heb ik zoiets van: als zij nou helemaal happy zou kunnen zijn, maar ik kan niks met haar doen - dan is dat prima. Wat dat betreft gaat mentaal voor fysiek. Want een oplossing waarbij ze wel wat kan doen met mij, maar dat kan alleen in omstandigheden die haar niet blij maken (denk aan nog minder ruwvoer bijvoorbeeld), dan vind ik dat niet paardwaardig.

Nou ja. En al het bovenstaande maalt ongeveer tien keer per dag door m'n hoofd...

[lila]

En al het bovenstaande maalt ongeveer tien keer per dag door m'n hoofd...

Dát ja!

(tientekensvolmaken)

[Antheman]

Mijn zorgen over mijn zorgenkindjes waren enorm van invloed destijds.

Wijlen Merrit had artrose/artitis en was dampig. Had t vaak moeilijk, maar wilde erbij blijven. Toen Andor ernstig ziek werd en erg raar ging doen en de DA epilepsie riep en inslapen, was ik in rep en roer. Hierop reageerde Merrit weer sterk en gooide zijn kont in de kribben.
Ik zag dit gebeuren en heb besloten mijn zorgen er te laten zijn, maar vooral er te zijn voor de mannen. Toen leefden ze met zijn 2en, verder geen kuddegenoten. Andor moest bewegen, we hebben een jaar geLLd dwars door t bos. Merrit moest ook gewoon aan de bak, altijd in rustig tempo, terwijl hij dat liever niet had. Daarmee hebben we het gered met zijn allen.

Ik zie aan ogen/oren als ze niet lekker in hun vel zitten. Tegenwoordig is beweging ook een graadmeter. Andor kan sloom worden, ogen dof. Dan weet ik dat ik weer met alle poeders ed moet beginnen en binnen 2 weken heb ik hem er wel weer bij. Floki gaat scheuren als hem iets dwars zit. Loopt hij in een normaal tempo, dan is t goed.

Mijn zorgen/verdriet hebben enorme invloed op de paarden. Dat weet ik en kan ik niet uitschakelen. 6 weken geleden is er een kuddelid verhuisd en Andor gilde 2 dagen alles bij elkaar. Dat deed mij enorm aan het afscheid van Merrit denken. Ik vond het heel moeilijk. Ik heb op mijn manier gepraat met An en het proberen uit te leggen. Toen was het gegil snel over. Maar dat verdriet van Andor gaat bij mij door merg en been, doet me pijn. En dat helpt hem niet.

Ik weet niet of een paard gelukkig kan zijn. Wat is dat immers? Ik geloof wel in tevredenheid. Ik denk dat algehele uitstraling van het dier dit wel aangeeft.

Hoe meer je weet, hoe lastiger het allemaal is. En soms maak je keuzes die misschien beter voor jezelf dan voor t paard zijn. Ook dat hoort er allemaal bij.

[senta]

Wat roept dit een hoop op bij iedereen. Ik zou op veel willen reageren maar beperkt me nu even tot één dingetje. Twee van jullie geven al aan dat er een grens ligt bij een langere periode van boxrust. Dat geldt voor mij ook. Ik wil Moon nog eventueel wel beperken in beweging door hem in een paddock te zetten maar boxrust vind ik vanuit emotioneel/mentaal vlak voor een paard eigenlijk een no go. En toch hè, toen Moon's hoef open lag heeft hij 5 dagen op de kliniek in een box gestaan. Ik vond het vreselijk, Moon deed het er bewonderenswaardig goed. En ik denk aan een ander forumpaard dat veel langer op de kliniek in een box heeft gestaan en er heel goed uit is gekomen. Als er een goede kans is op herstel en het echt niet anders kan, dan is die grens helemaal niet zo vast. Dan ga je toch schuiven met je grenzen. En dat geldt voor meer dingen.
Juist dat vage grijze gebied maakt het moeilijk. En aan de andere kant weet je het soms opeens zeker, omdat je gevoel zegt dat het genoeg is zo.
En dan toch maar een tweede dingetje. We weten met zijn allen nooit genoeg. Want niet alles is bekend en je kunt niet alles weten. Natuurlijk zorg je dat je goed geïnformeerd bent als je paard een bepaald probleem heeft maar ook daar zit een grens aan. Kennis lost niet alles op, hoe graag we dat ook zouden willen denk ik. En uiteindelijk geeft je gevoel dan toch de doorslag. En helpt het om erover te praten, om je gevoel te delen met iemand anders en te toetsen.
(en daar heb je dan weer heel handig een forum voor ).

[Dyonne]

Die grens van boxrust was bij mij vooral omdat ik wel aanvoelde dat het niet goed was met haar. En ik niet wilde dat ze haar laatste deel van haar leven met boxrust moest slijten. Als ik nu een pony met wond heb of bepaalde reden dat korte tijd boxrust nodig is, dan laat ik hem denk op de kliniek staan. Als je weet dat het tijdelijk is, dan is het ook wel anders. Maybel heeft toen ze zwaar bevangen stond ook op de box gestaan. Dat was ook een zware, maar korte tijd.
Dan kijk ik wel weer anders.

[Wendela]

Jeetje ik ben echt onder de indruk van de reacties. Heel mooi om te lezen, zo veel liefde (en zorgen)

Ik zou wel op iedereen willen reageren, maar dat wordt een heel boekwerk.. Dus ik haal er maar gewoon wat dingetjes uit die bij mij een reactie oproepen.

Het gedrag in de kudde. Dat intrigeert mij wel. Ik observeer het ook vaak. Maar zoals Rianne al zegt, ik ben er niet 24/7 bij. Wat mij bij Ab opvalt is dat als hij acute pijn heeft hij zich compleet afzondert en helemaal in zichzelf gekeerd in een hoekje staat (zoals bij een mega hoofdwond, zwaar hoefbevangen, been in het draad, dat soort dingen...). Dat is voor mij dus grote reden tot paniek. Sowieso betekent "niet eten" echt dat hij bijna dood is

Bij andere paarden heb ik hetzelfde gezien als bij Ab (dat waren ook introverte paarden trouwens), maar bij andere paarden ook ervaren dat ze bij zo'n acuut probleem naar mensen (in ieder geval naar mij) toekomen. Dat is fijn, want dan zie je tenminste meteen dat ze bv een wond hebben en dat je actie moet ondernemen.

Maar dan heb je ook de minder acute problemen, die langzaam erger worden met verloop van tijd, zoals de problemen met bewegen of de darmproblemen. Ook hebben we een paar oudere paarden in de kudde en afgelopen winter hebben we een van deze oude paarden moeten laten gaan. Wat me bij dit laatste paard opviel was dat haar positie in de kudde veranderde. De kudde was soms ook "hard" voor haar. Ze kwam als laatste aan de beurt bij het eten of mocht niet in de schuilstal staan als die vol was. Toch had ik ook het idee dat dit een natuurlijke verandering was die deze merrie niet echt stoorde, ze paste zich makkelijk aan. Aangezien ze niet in de natuur leeft wordt ze ook niet meteen opgegeten door een leeuw en kan je haar een regendeken opdoen als ze niet meer makkelijk kan schuilen (of extra schuilmogelijkheden bouwen oid).

We hebben nu weer een nieuwe kudde-oudste, een merrie met veel problemen aan het bewegingsapparaat (ik vermoed zware arthrose), maar deze merrie is goede vriendjes met een hele dominante ruin. Ze staat altijd naast deze ruin bij het voer en in de schuilstal. Ze heeft dus een veel makkelijker kuddeleven. Behalve als de ruin weg is uit de kudde, dan merk je ineens dat ze helemaal uit de kudde wordt gestoten door de anderen (overigens is de betreffende ruin vrijwel nooit weg, dus dat scheelt). In dat laatste geval heb ik het idee dat het niet goed is voor haar mentale gezondheid. Maar zoals het nu gaat (met ruin-vriendje) heeft ze weinig last van haar gebreken.

Kortom, de reactie van de kudde op paarden met gebreken is erg verschillend, maar volgens mij bepaalt het voor een groot deel wel de tevredenheid van het paard.

Dit heeft mij ook aan het denken gezet over de relatie fysieke-mentale gezondheid. Bij Ab is het namelijk zo dat gras gewoon eigenlijk helemaal niet goed is voor zijn darmen. Maar de kudde gaat wel elke dag een paar uur naar het land. Nou heb ik hem het eerste jaar in Dld apart gehouden en niet mee laten gaan naar de wei. Hij bleef alleen achter in de paddock. Goed voor zijn darmen, goede preventie tegen hoefbevangenheid, maar mentaal gaf het heeeel veel stress (ik moet er bij zeggen dat hij absoluut niet alleen kan zijn). Dit jaar gaat hij wel mee met de kudde. Zijn buik is nu heel erg opgeblazen, maar hij heeft minder stress.

Ik weet niet wat beter/erger is, fysieke of mentale pijn. Ik probeer er achter te komen of hij zich dit jaar nou beter of slechter voelt dan vorig jaar. Erg moeilijk te zien.... Wat ik wél weet is dat als Ab gewoon met de kudde mee gaat naar buiten het mij en alle mensen op stal heel veel werk en stress scheelt. Dat is óók een factor die ik mee moet nemen.

Oja, nog een laatste puntje. Als ik naar paarden kijk dan zie ik vrij snel of ze een opgezette buik hebben, natte billen (dus dunne poep), etc. Ik zie dus snel de signalen van darmproblemen. Maar het valt me niet snel op of ze regelmatig lopen of niet. Oke, als een paard echt kreupel loopt dan zie ik het wel hoor. Maar als bv Dyonne en ik dezelfde groep paarden bekijken dan ziet zij waarschijnlijk veel paarden met bewegingsproblemen en ik paarden met darmproblemen. Dit zet me dus aan het denken hoeveel verborgen problemen er wel niet zijn....en dus of het wel mogelijk is voor mij, als mens, om mijn paard gezond te krijgen/houden?!

(Het is toch weer een heel lang verhaal geworden, sorry )

[caroline-max]

Bij Olivia is pijn moeilijk te zien, en dat heeft in het begin voor veel 'misverstanden' gezorgd. Olivia gaf heel onduidelijk aan/wij zagen de signalen niet dat ze pijn had, terwijl ze dit al jaren had waarschijnlijk. De reden dat wij haar konden kopen was eigenlijk dat ze onhandelbaar was; ze beet, sloeg, gooide ruiters af, rende naar huis, bokte voor hindernissen enz. Dit hoorden wij helaas/gelukkig allemaal pas achteraf.

Nu we er scherper op letten, én weten waar we op moeten letten is het wel zichtbaar in haar ogen en haar houding. Toen ze net bij ons was hebben we er veel mensen bij gehad (tandarts, DA, osteopathie en cranio) en dat maakte een wereld van verschil. Vooral de behandelingen van de cranio gaf echt zichtbaar resultaat. Een paar maanden na haar komst bij ons reed ik dan ook bitloos met Olivia door de bossen zonder problemen.

Olivia kan echt donker kijken als ze pijn of ongemak heeft, terwijl ze normaal juist heel open kijkt. Ook heeft ze een wat strakkere houding (beetje stijfjes) bij pijn, en is ze heel voorzichtig met lopen. We merken ook vaak dat ze zich wat afzondert en echt de rust opzoekt. Maar we letten eigenlijk vooral op haar ogen nu. De rest van de kudde respecteert haar en als ze zich afzondert laten ze haar ook gaan. Af en toe zoekt Elsa Olivia wel gericht op om even te kriebelen dan, en dat gaat goed. Ze lopen op de wei ook echt ruim om Olivia heen als ze weer eens aan het rond racen zijn. Maar ik denk dat ze heel goed aanvoelen wat er wel/niet kan in de kudde, zolang de kudde stabiel is.

Olivia is inmiddels wel duidelijk over wat ze wel wil en wat niet, en we proberen daar zo goed mogelijk aan toe te geven. In principe hoeft ze ook niets, maar soms zal ze toch echt even op de wei bij de rest moeten (bijvoorbeeld als we de paddock vegen). Soms wil ze wel aangeraakt worden en soms juist helemaal niet. We proberen haar ook daarin wat te laten, al zal ze als de hoefsmid komt wel even moeten. Gelukkig is ze aardig dol op die man dus dat gaat meestal prima.

Wij denken dat Olivia wel pijn heeft, maar dat ze niet ongelukkig is. Het overgrote deel van de week is ze vrolijk en actief en wil ze nog van alles. Ze waakt ook trouw over de jonkies, en laat zich het hooi niet uit de mond eten. Op dagen dat ze zich niet goed voelt is ze heel anders (rustig, stil en staat ze veel apart). Zolang de balans goed is houden we het zo.

Wij hebben (ook voor de honden en koeien) afgesproken waar onze grens ligt mbt hoe ver ga je. Door dit samen te bespreken willen we ervoor waken dat we te ver/lang door blijven gaan met het 'in leven houden' van de dieren. Ik heb vaak gezien dat honden koste wat kost in leven werden gehouden , wat soms echt totaal dier-onwaardig was. Dat wil ik niet, maar ik weet ook dat de liefde voor een dier je grenzen soms doen vervagen. Onze grens voor max (mijn 15 jr jonge reu) is bijvoorbeeld dat hij nog zelfstandig in en uit zijn bed kan komen. Ook volledige incontinentie is een grens.

Bij de paarden hebben we ook goed contact met de hoefsmid, die hier elke 6-8 weken komt. Soms kan iemand die de paarden wel regelmatig ziet maar niet dagelijks beter de achteruitgang zien. Hij geeft het zeker aan als de paarden iets hebben wat minder wordt of als hij ze er slecht uit vindt zien.